Artists on the Crisis of Painting

Projekt Umetnici o krizi slikarstva zamišljen je kao prikaz radova osam likovnih ili vizuelnih umetnika – Vladimir Kopicl, Raša Todosijević, Goran Đorđević, Mileta Prodanović, Milan Stašević, Dejan Grba, Selman Trtovac i Dina Belančić – koji se bave graničnim pitanjima slikarstva i post-slikarstva. Ta pitanja su predmet ispitivanja i u nedavno objavljenoj knjizi Milorada Belančića: Smrt slike (Ogledi iz filozofije umetnosti). Zato je ova knjiga zamišljena kao neka vrsta teorijskog povoda za ovu izložbu.

Dejan Grba, a [4], set at Cvijeta Zuzorić Pavillion, Belgrade, 2010.

U savremenom svetu visoko se cene fotografske, digitalne, mentalne, pokretne, krvne, ekranske i mnoge druge slike... Danas se, najzad, govori i o slikovnom obrtu ili povratku slikovnosti, a već dugo i o virtuelnoj, što u izvesnom smislu znači i slikovnoj realnosti (sveta). Sve to ipak ne daje odgovor na pitanje: zašto u savremenoj umetnosti sve manje mesta ima za tradicionalnu, doslovno shvaćenu sliku? Da li je time temeljno redefinisan status vizuelne umetnosti?

Bez sumnje, danas slika nije jednostavno uništena nego je pomerena, preneta, prenesena, metaforički situirana u ravan novih vizuelnih i konceptualnih prostora. Pri tom, mi nismo sigurni kakva je ta nova, druga uslovnost ili post-uslovnost slike. Čak i pod pretpostavkom da za umetnost izvan slike (instalacija, performans itd.) sama slika nema više neko važnije značenje, zanimljiv i dalje ostaje obrt: od slike ka post-slici. Ili: od likovnog ka vizuelnom bez likovnog. Taj obrt, u kojem povlašćenu ulogu imaju dokument (kao slikovni ready-made ili slikovna instalacija) i digitalizacija slike, mogli bismo nazvati i slikovnim ili postslikovnim obrtom. On nam govori nešto veoma značajno o uslovnosti savremene umetnosti, koju tek moramo da razjasnimo. Zbog svega toga preko nesumnjive krize slike ne može ni teorijski ni praktično da se pređe kao preko nečeg ili nepostojećeg ili samorazumljivog. Ova izložba ima za cilj da stvori uslove u kojima bi o krizi slike moglo da se razmišlja na jedan artistički produktivan način.

Svaki umetnik će na svoj način da ‘tematizuje’ taj odnos prema aktuelnoj krizi slike, odnosno prema mogućnosti ili tzv. povratka slici, ili nečega što bi se nazvalo post-slikom. Pri tom, priznati slici pravo na obmanu ili simulaciju ne znači gurati umetnost u pravcu proizvoljnosti ili na neku površinu u kojoj zavodljivo odzvanja samo površnost; ne, pravo na obmanu/simulaciju proširuje horizont umetničkog do neslućenih dubina, otvara nas za granična pitanja u kojima će savremena umetnost imati nerešiv problem s onim Realnim, a to znači sa presimboličkim, nesimbolizovanim ili nepredstavljivim. Naravno, i tradicionalna slika je imala taj isti problem, samo što ona nije znala da ga ima.

Savremeni odnos prema vizuelnom, koji se služi svim (starim i novim) tehnologijama, morao bi, dakle, da zna da on više nema nikakvog oslonca u fantazmi Realnog, te da mu u tom pogledu nikakve iluzije, kao ni utehe, nisu neophodne. Kao i uvek, i danas postoje autori koji veruju u nepokornost ili, čak, bezočnost umetničkog dela, slike. Otkud ta nepokornost/bezočnost? Ona dolazi otuda što se vizuelna rešenja koja okupiraju pravougaoni prostor na zidu oduvek pojavljuju kao problem ili kao zagonetka. Ta rešenja i pored mogućeg privida pokornosti, ipak ne mogu da se do kraja pokore bilo kakvoj ‘uređenosti ikonosfere’ (Porempski), bilo kakvom unapred datom nomosu koji, zbog svoje unapred-datosti, poprima za umetnost obeležje hetero-nomije.